This website uses cookies so that we can provide you with the best user experience possible. Cookie information is stored in your browser and performs functions such as recognising you when you return to our website and helping our team to understand which sections of the website you find most interesting and useful.
Terapia rodzinna to metoda terapeutyczna, z której mogą korzystać rodziny, w których wystąpiły:
- problemy małżeńskie,
- kryzysy małżeńskie i par,
- problemy wychowawcze,
- choroby, zaburzenia psychiczne jednego członka rodziny,
- przeżywanie traumatycznych zdarzeń w rodzinie (utrata pracy, samotne rodzicielstwo, rodziny rekonstruowane, odejście bliskiej osoby, żałoba itp).
Obecnie coraz więcej osób/rodzin korzysta z terapii rodzin. W ciągle zmieniającej się rzeczywistości powstaje wiele problemów i konieczność wsparcia rodziny przez specjalistę. Obecnie, ta forma terapii interesuje coraz więcej rodzin.
Jak przebiega terapia rodzinna i jakie są jej cele?
Terapia rodzinna zaczęła intensywnie rozwijać się w latach 50. XX wieku, wówczas miała pomóc w problemach dzieci i młodzieży, jako uzupełnienie psychoterapii indywidualnej, w celu kompleksowego leczenia problemów psychicznych u dzieci i młodzieży. Dotychczasowe formy terapii, skupiające się na samym pacjencie, były na tyle niewystarczające, że zaczęto się przyglądać jak funkcjonuje dziecko w swoim naturalnym środowisku rodzinnym i jakie panują relacje pomiędzy jego poszczególnymi członkami.
Obecnie terapia rodzinna rozwinęła się na tyle, że coraz więcej wiemy o samej metodzie kompleksowego leczenia rodzin, jak i o efektach i skuteczności tej metody. Terapia rodzin bywa skuteczna w rozwiązywaniu wielu rodzinnych problemów.
Na jakich założeniach opiera się terapia rodzin?
Terapia rodzinna w dużej mierze opiera się na teorii systemów. Rodzina jest systemem, co oznacza, że zachowania każdego z jej członków oddziaływują na zachowanie pozostałych członków rodziny i to, jak układają się relacje pomiędzy poszczególnymi domownikami. Wychodząc z tego założenia system charakteryzuje się:
- 1. Składem struktury (komponenty lub elementy)
- 2. Spoiwem systemu (relacja między elementami)
- 3. Granice systemu (relacja do otoczenia)
Terapeuci rodzinni zwracają uwagę na kilka różnych czynników, które charakteryzują system rodzinny. Mowa tutaj o:
- tendencji danej rodziny do utrzymywania stałości środowiska rodzinnego, naturalnego dążenia do procesu homeostazy,
- chęci rodziny do wprowadzania jakichkolwiek zmian do sposobu jej funkcjonowania,
- sposobach redukowania napięć pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny (zdarza się bowiem, że np. rodzice angażują swoje dziecko w konflikty małżeńskie),
- stosunkach emocjonalnych wiążących poszczególnych członków rodziny (możliwy jest przecież zarówno brak poważniejszych powiązań pomiędzy członkami rodziny, ale i to, że członkowie są zbyt mocno ze sobą związani np. matka z córką są ze sobą tak ściśle związane, że trudno ocenić, które emocje przejawia matka, a które dziecko),
- lojalności emocjonalnej (jest to dość ciekawe zjawisko, polegające na tym, że osobie dorosłej zdarza się postępować zgodnie z nieuświadomionymi wzorcami, które wyniosła z rodziny pochodzenia, w której dorastała i tak naprawdę nie bierze ona pod uwagę tego, jakie wzorce zachowań byłyby odpowiednie w przypadku jej własnej rodziny i potrzeb rodziny, którą wspólnie tworzą z partnerem),
- cyrkularności (również interesujące zagadnienie, określa ono bowiem to, w jaki sposób zachowanie jednego członka rodziny wpływa na innego – czasami porównuje się je do pętli sprzężeń zwrotnych. Jako przykład cyrkularności można podać sytuację, gdzie matka złości się na dziecko – i pokazuje te emocje – z powodu jego trudności szkolnych, a jednocześnie dziecko wyczuwa tę złość i przez to ma jeszcze mniejszą motywację do nauki).
- hierarchii systemów (terapeutów rodzinnych interesuje również, kto przewodzi w rodzinie, kto i jakie pełni role, kto jest liderem rodzinnym i jakie tworzy reguły, np. w rodzinie dominuje ojciec w sposób bardzo konserwatywny, ma władzę więc wszyscy członkowie rodziny będą musieli być podporządkowani, więc tym bardziej członkowie rodziny będą walczyć o swoją odrębność i autonomię. W ten sposób może dojść do konfliktów i zaostrzenia zasad, a im bardziej będą zaostrzone, tym większy bunt powstaje, czego zwykle rodzic nie dostrzega i nie rozumie),
- kontekstualności ( to znaczy, że rodzina zawsze pozostaje w jakimś kontekście. Zatem nie bez znaczenia będzie, to w jakim otoczeniu, który tworzy kontekst, pozostaje rodzina).
Jak przebiega terapia?
Nie ulega wątpliwości, że najkorzystniejsza jest sytuacja, gdzie na terapię zgłaszają się wszyscy członkowie danej rodziny. Nie zawsze jednak jest to możliwe – zdarza się, że któraś osoba po prostu nie chce brać udziału w terapii, możliwe jest również i to, że z powodu zobowiązań zawodowych któryś z członków rodziny nie będzie w stanie pojawiać się regularnie na spotkaniach. Nie jest to oczywiście sytuacja najkorzystniejsza, aczkolwiek brak któregoś z członków rodziny nie stanowi przeciwwskazania do prowadzenia terapii rodzinnej.
Pierwsza sesja terapii jest zwykle jedną z trudniejszych i to zarówno dla zgłaszającej się na nią rodziny, jak i dla terapeuty. Podczas niej wypowiedzieć się ma prawo każda osoba: terapeuta zazwyczaj oczekuje określenia, jakie są relacje w rodzinie, jakie problemy pojawiają się w środowisku rodzinnym, jak każdy z członków rodziny definiuje problemy i kto może za nie odpowiadać.
Tutaj warto wyjaśnić od razu pewną rzecz. Otóż terapeuta rodzinny jest całkowicie bezstronny – nie faworyzuje żadnego z członków rodziny ani nie obwinia któregokolwiek z nich za pojawiające się w niej problemy. Tak jak wspomniano, jednym z założeń terapii rodzinnej jest panująca w systemie rodzinnym cyrkularność, czyli to, że na zachowania każdej osoby mają wpływ zachowania innych członków rodziny. Zadaniem terapeuty jest analizowanie różnych zachowań, a następnie wskazywanie rodzinie, jakie może być źródło trudnych emocji, czy różnych problemów rodzinnych.
Dlaczego w terapii udział powinny brać dzieci?
Warto też podkreślić, że dzieci w rodzinie stanowią integralną część systemu, tworzą go i wpływają na relacje rodzic-dziecko i dziecko-rodzic. Żyją ze swoimi rodzicami i każdy problem, który dotyczy rodziny, dotyczy także dzieci. Kiedy pojawiają się np. trudności wychowawcze, to nie są to tylko trudności danego dziecka, a całej rodziny. Spotkania w pełnym gronie są najkorzystniejsze, a jeśli jest to niemożliwe, np. przez odmowę uczestnictwa w spotkaniach jednego rodzica, to obecność dzieci wraz z drugim rodzicem jest niezastąpiona, ponieważ pozwala terapeucie przeanalizować dokładnie panujące w rodzinie stosunki i zwrócić wszystkim członkom rodziny uwagę na nieprawidłowości, których oni sami nie zauważają, a które mogą być źródłem pojawiających się problemów.
Dokładny przebieg terapii rodzinnej uzależniony jest od tego, z jakim problemem rodzina zgłasza się do terapeuty. Inaczej może przebiegać terapia, na którą zgłoszono się z powodu zachowań buntowniczych u nastolatka (w tym przypadku zwykle uczestniczą wszyscy członkowie rodziny). Inny może być zaś przebieg psychoterapii rodzinnej wtedy, gdy jakieś trudności dotyczą rodziny kilkulatka (on sam może brać udział we wstępnych spotkaniach, po czym na terapię mogą przez pewien czas przychodzić tylko jego rodzice), a inny w przypadku terapii z adolescentem. Po pewnym czasie może następować powrót do spotkań w całym gronie rodzinnym. A jeszcze inaczej będzie wyglądała terapia, w której problemem jest rozpad związku, kiedy obecność dzieci nie musi być konieczna. Nie ma dwóch takich samych rodzin i problemów, z którymi rodzina (system rodzinny) zmaga się, więc każda rodzina i każdy problem traktowany jest przez terapeutę jako jedyny w swoim rodzaju, dlatego terapeuta korzysta z takich metod, dzięki którym rodzina będzie w stanie dostrzec dysfunkcjonalność i wprowadzić zmianę.